Tuy nhiên, nhìn từ một góc độ khác, rác nhựa không đơn thuần là chất thải – đó có thể là nguồn tài nguyên tái chế nếu chúng ta xử lý đúng cách theo nguyên tắc kinh tế tuần hoàn. Và pháp luật Việt Nam đã bắt đầu quy định cụ thể trách nhiệm này đối với cả người dân và doanh nghiệp.
Pháp luật hiện hành về trách nhiệm xử lý rác thải nhựa
Bắt đầu từ năm 2022, hàng loạt văn bản pháp luật mới đã có hiệu lực, hướng đến mục tiêu giảm rác thải nhựa và thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn:
- Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 (Điều 54, 75, 142): Cá nhân, hộ gia đình phải phân loại rác tại nguồn, trong đó có rác nhựa tái chế; Doanh nghiệp phải thu hồi bao bì nhựa và chịu trách nhiệm tái chế theo tỷ lệ quy định.
- Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Thông tư 02/2022/TT-BTNMT: Yêu cầu các cơ sở sản xuất, cửa hàng dịch vụ, chợ dân sinh phải hạn chế sử dụng túi nilon khó phân hủy; Khuyến khích thành lập các mô hình tái chế cộng đồng có sự tham gia của người dân.
- Quyết định số 687/QĐ-TTg năm 2022: Phê duyệt đề án phát triển kinh tế tuần hoàn quốc gia, trong đó rác thải nhựa là một trọng tâm chiến lược.
- Tại tỉnh Bình Phước, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 181/KH-UBND ngày 21/7/2023 về tăng cường thực hiện mô hình kinh tế tuần hoàn trong quản lý rác thải, đặc biệt tại các xã nông thôn mới, chợ truyền thống và hợp tác xã môi trường.
Kinh tế tuần hoàn không thể vận hành nếu thiếu vai trò của người dân. Pháp luật không chỉ yêu cầu mà còn tạo điều kiện để người dân chuyển đổi từ người xả thải sang người thu gom – phân loại – tái sử dụng rác nhựa, tạo ra giá trị vật chất lẫn tinh thần cho cộng đồng.
Các mô hình đã và đang phát triển ở Bình Phước:
- Tổ phụ nữ thu gom rác nhựa gây quỹ tiết kiệm
- Chợ không túi nilon
- Hợp tác xã phân loại rác thải nhựa - vừa xử lý môi trường, vừa tạo việc làm cho người dân.
- Kinh tế: Mỗi kg chai nhựa, lon nhôm có thể đem lại 5.000 – 15.000 đồng khi bán cho tổ tái chế; Một hộ gia đình biết phân loại rác có thể tiết kiệm 30–50% chi phí rác thải hằng tháng.
- Môi trường: Giảm ô nhiễm sông suối, hạn chế ngập úng, bảo vệ cây trồng vật nuôi; Góp phần xây dựng nếp sống văn minh, sạch sẽ tại địa phương.
Hướng dẫn thực hiện tại hộ gia đình
- Bước 1: Chuẩn bị 3 loại thùng hoặc bao rác:
+ Rác hữu cơ (rau thừa, thực phẩm)
+ Rác tái chế (chai nhựa, giấy, kim loại)
+ Rác không tái chế (khăn ướt, vỏ đồ ăn liền…)
- Bước 2: Để riêng chai, lọ, túi nilon đã dùng vào thùng rác tái chế. Có thể rửa sạch để tránh ô nhiễm.
- Bước 3: Liên hệ tổ dân phố, hợp tác xã môi trường hoặc đoàn thể địa phương để phối hợp thu gom đúng ngày giờ.
- Bước 4: Hạn chế tối đa sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần như ống hút, ly nhựa, hộp xốp - thay thế bằng túi giấy, ly thủy tinh, bình giữ nhiệt.
Rác thải nhựa đang là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để mỗi người dân tỉnh Bình Phước góp phần vào cuộc cách mạng xanh – một hành trình mà pháp luật là nền tảng, cộng đồng là sức mạnh, và người dân là trung tâm.
Thực hiện nghiêm túc quy định pháp luật về phân loại, giảm thiểu và tái chế rác nhựa chính là một hành động yêu nước trong thời đại mới, vì một Bình Phước đáng sống, phát triển bền vững, hướng tới nền kinh tế tuần hoàn toàn diện.
Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch Bình Phước
